ارتودنسی دندان چیست؟
ارتودنسی (dental orthodontics) یک تخصص دندانپزشکی است که بر روی هم تراز کردن و صاف کردن دندان ها و هماهنگی بین آن ها متمرکز است. اگر دندان های کج، روی هم، پیچ خورده یا شکاف دار دارید، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص ارتودنسی داشته باشید. درمان های رایج ارتودنسی شامل بریس های سنتی، ترازهای شفاف و نگهدارنده های متحرک است. در ادامه به بررسی کامل و معرفی ارتودنسی دندان، معایب و مزایا و سایر مسائل پیرامون این موضوع پرداخته می شود.
ارتودنتیست کیست
ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که بر تشخیص و درمان «بایت بد» یا بد قرار گرفتن دندان ها نسب بهم و عدم تطابق (malocclusion) تمرکز دارد. نحوه قرار گرفتن دندان ها روی هم تاثیر بسزایی بر سلامت دهان و دندان شما دارد. با بهبود نحوه برخورد دندان های بالا و پایین، میتوانید خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامت دهان، از جمله حفره، بیماری لثه و سایش بیش از حد (فرسایش) را کاهش دهید. یک سوال مهم در اینجا مطرح می شود که چه کسی درمان ارتودنسی دندان را انجام می دهد؟ در بیشتر موارد، ارتودنتیست ها این نوع درمان را انجام می دهند. ارتودنتیست یا متخصص ارتودنسی، پزشکی است که پس از فارغ التحصیلی از دانشکده دندانپزشکی، دو تا سه سال آموزش اضافی دریافت می کند. آن ها بر بهبود تطابق دندان ها تمرکز می کنند و درمان های عمومی دندانپزشکی مانند پر کردن، روکش یا بریج را انجام نمی دهند.
درمان های رایج ارتودنسی دندان
چندین روش درمانی وجود دارد که تحت متخصص ارتودنسی قرار می گیرند. برخی از رایج ترین آن عبارتند از:
- بریس (Braces)
بریس ها با استفاده از ترکیبی از براکت ها، باندها و سیم ها به تدریج دندان های شما را به موقعیت دلخواه خود در طول زمان تغییر می دهند. انواع مختلفی از بریس ها بسته به نیاز شما وجود دارد، از جمله بریس های فلزی سنتی و بریس های شفاف (سرامیکی).
- Clear aligners
الاینرهای ارتودنسی شفاف جایگزین محبوبی برای بریس ها هستند. برندهای معروف عبارتند از Invisalign و ClearCorrect . این سیستم ها به جای استفاده از براکتها و سیمها برای صاف کردن دندانهایتان، از یک سری الاینر شفاف و سفارشی استفاده میکنند. هر ست الاینر را به مدت یک تا دو هفته استفاده کرده، قبل از اینکه آن ها را برای مجموعه بعدی در سری تعویض کنید. با گذشت زمان، الاینرهای شفاف دندان های شما را به موقعیت مناسب خود تغییر می دهند.
- نگهدارنده ها (Retainers)
اگر از بریس یا ترازهای شفاف استفاده می کنید، پس از پایان درمان ارتودنسی به نگهدارنده نیاز خواهید داشت. نگهدارنده یک وسیله دهانی سفارشی است که از بیرون رفتن دندان ها از موقعیت مناسب خود جلوگیری می کند. متخصص ارتودنسی شما می تواند به شما بگوید که چند بار برای حفظ نتایج درمان نیاز به استفاده از ریتینر دارید.
- وسیع کننده کام (Palate expanders)
ارتودنتیست ها برخی از درمان ها را در دوران کودکی توصیه می کنند و به این دلیل است که استخوان های صورت کودک هنوز در حال رشد هستند و حرکت و دستکاری آنها بسیار آسان تر است. منبسط کننده کام (دهان) یا پالاتال اکسپندر به گشاد شدن فک فوقانی کودک کمک می کند. بیشتر کودکان نیازی به وسیع کننده کام ندارند. اما در شرایط مناسب، این دستگاه ها می توانند بدون نیاز به کشیدن دندان یا سایر روش ها فضای اضافی ایجاد کنند.
مزایای ارتودنسی دندان چیست؟
مزایای زیبایی ارتودنسی واضح است. اما این درمان ها مزایای عملکردی و مرتبط با سلامتی را نیز ارائه می دهند:
- هنگامی که دندان های شما در تراز مناسب قرار دارند، تمیز کردن آن ها بسیار آسان تر است و در نتیجه از پوسیدگی دندان جلوگیری می شود.
- صاف کردن دندان ها می تواند عملکرد جویدن و گفتار را بهبود بخشد.
- درمان ارتودنسی می تواند درد مربوط به اختلال TMJ را کاهش دهد.
- یک گزش همسو می تواند خطر پوسیدگی، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان را کاهش دهد.
- ارتودنسی می تواند به شما در دستیابی و حفظ لبخند زیبا و سالم کمک کند.
- فاصله نامناسب بین دندان ها بسته شده و همگی در یک ردیف قرار می گیرند. بنابراین احتمال باقی ماندن ذرات غذا و باکتری ها بین دندان ها کاهش یافته و در نتیجه احتمال عفونت لثه و بوی بد دهان کمتر می گردد.
- استهلاک و سایش بین دندان ها کمتر شده زیرا هنگام جویدن غذا، فشار فک بر دندان ها به صورت یکنواخت توزیع می گردد.
- توزیع مناسب و یکنواخت فشار روی دندان ها پس از درمان ارتودنسی دندان، منجر می شود که فشار کمتری بر مفصل و عضله های فک اعمال گردد. افرادی که دندان هایشان بر هم جفت نبوده و به اصطلاح بایت درستی ندارند، متحمل فشار زیادی بر مفصل فک شان می شوند و به تدریج با تخریب مفصل، مشکلاتی مانند سردرد، گردن درد، درد فک، درد دندان و صدا دادن فک در هنگام باز یا بستن دهان را تجربه می کنند.
- نامناسب بودن وضعیت دندان ها به مرور زمان منجر به تغییر شکل ساختار فک شده که در نتیجه آن، تعادل و توازن صورت به هم می ریزد.
ارتودنسی دندان برای چه کسانی است؟
تقریباً همه افراد می توانند از ارتودنسی استفاده کنند. اما برخی از افراد بیش از دیگران به درمان نیاز دارند. بسیاری از افراد به دلیل بهبود ظاهر لبخند خود به دنبال درمان ارتودنسی دندان هستند. اما علاوه بر مزایای زیبایی، ارتودنسی عملکرد جویدن را بهبود می بخشد و سلامت دهان و دندان را بهتر می کند. در حالت کلی ارتودنسی دندان برای این اشخاص و این مشکلات مناسب و ضروری است:
- اورجت (Overjet)، زمانی است که دندان های بالایی روی دندان های پایینی بیرون می آیند.
- آندربایت (Underbite)، زمانی که دندان های پایین بیش از دندان های بالایی بیرون می آیند.
- اشخاصی که دندان های روی هم قرار گرفته دارند.
- دندان های شلوغ یا کراودینگ
- کج بودن دندان ها
- دندان های چرخیده.
- دندان های نهفته (که به طور جزئی یا کامل در استخوان فک گیر کرده اند).
- بیرون زدگی دندان ها
- فاصله زیاد بین دندان ها
- فاصله بین دندان های فک بالا و پایین در جلو (اپن بایت)
- انحراف فک
- قرار گرفتن دندان های یک فک پشت دندان های فک دیگر (کراس بایت)
طبق گفته انجمن ارتودنتیست های آمریکا، کودکان باید اولین ویزیت ارتودنسی خود را حداکثر تا سن 7 سالگی انجام دهند. در حالی که بسیاری از کودکان در این سن نیازی به درمان نخواهند داشت، اما زمان خوبی است تا متوجه شوید که آیا مشکلاتی وجود دارد که باید مراقب آن باشید. اغلب، کودکانی که به درمان زودهنگام ارتودنسی نیاز دارند، می توانند نیاز خود را به روش های دندانپزشکی گسترده در آینده کاهش دهند.
ارتودنسی دندان چند سال طول می کشد؟
مدت زمان ارتودنسی دندان به عوامل مختلفی وابسته است از جمله: نوع و شدت ناهنجاری دندان و فک، میزان اصلاح مورد نیاز و روش درمانی انتخاب شده توسط متخصص ارتودنسی. بر اساس این عوامل مدت زمان متفاوت بوده و بین یک تا چند سال متغیر است. شما باید دستورالعمل های درمانی را به دقت دنبال کنید و تا رسیدن به هدف خود صبور باشید. برای برخی افراد، درمان ارتودنسی کمتر از یک سال طول می کشد. برای دیگران، ممکن است تا دو سال یا بیشتر طول بکشد.
از آنجایی که هر فردی نیازهای منحصر به فرد خود را دارد، زمان درمان برای همه متفاوت به نظر می رسد اما به طور معمول ارتودنسی دندان برای اکثر افراد بین یک الی دو سال به طول می انجامد. در طول درمان ارتودنس دندان ضروری است که دستگاه های ارتودنسی خود را به طور کامل تمیز کنید تا در معرض خطر بیشتری برای ایجاد حفره قرار نگیرید. حتما توصیه های بهداشت دهان و دندان ارتودنتیست خود را رعایت کنید و برای بررسی دستورالعمل های درمانی به صورت دوره ای به مطب دندانپزشک خود مراجعه نمایید.
سوالات متداول
1. چه کسانی نباید درمان ارتودنسی انجام دهند؟
برای واجد شرایط بودن برای درمان ارتودنسی، نباید مشکلات دندانی جدی مانند پوسیدگی گسترده یا بیماری لثه داشته باشید. قرار دادن بریس بر روی دندان های بیمار می تواند تأثیر منفی جدی بر سلامت دهان و دندان شما داشته باشد. اگر پوسیدگی یا بیماری لثه دارید، برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید. هنگامی که آن شرایط را مدیریت کردید، از دندانپزشک خود بپرسید که آیا درمان ارتودنسی برای شما مناسب است یا خیر.
2. نحوه تشخیص نیاز به درمان ارتودنسی دندان چگونه است؟
مهمترین چیز این است که یک معاینه کامل داشته باشید. این معمولاً شامل معاینه دندانها و فک، گرفتن عکس با اشعه ایکس و ساختن مدل با توجه به دندانهای شما است. سپس تیم دندانپزشکی یا متخصص ارتودنسی شما در مورد اینکه چه درمانی نیاز دارید، صحبت خواهد کرد.
3. بریس متحرک چیست؟
درمان ارتودنسی دندان ممکن است با یک بریس متحرک (صفحه ای که می توان آن را برای تمیز کردن خارج کرد) انجام شود. بریس دارای سیم ها و فنرهای ظریفی است که با فشار ملایم دندان ها را حرکت می دهد.
4. بریس ثابت چیست؟
اغلب، دندان ها باید با دقت بیشتری نسبت به استفاده از بریس متحرک درمان شوند. بنابراین از بریس ثابت استفاده می شود. این بریس دارای براکت ها و نوارهایی است که به طور موقت به دندان می چسبند. یک سیم انعطاف پذیر همه براکت ها را به هم متصل کرده و امکان جابجایی دندان ها را فراهم می کند. شما نمی توانید خودتان دستگاه را بیرون بیاورید، بنابراین به آن دستگاه ثابت می گویند.
5. براکت ها از چه موادی ساخته شده اند؟
بریس های ثابت همیشه از فلز ساخته نمی شوند بنابراین می توانند از پلاستیک و سرامیک مخصوصا برای بزرگسالان ساخته شوند.
6. headgear چیست؟
برخی افراد علاوه بر بریس نیاز به پوشیدن headgear دارند. معمولاً فقط باید آن را در عصر یا شب بپوشید. اگر آن را به روشی که گفته شده نپوشید، ممکن است دندان های جلویی شما در پایان درمان بیرون بزنند.
7. بریس نامرئی چیست؟
آن ها "قالب هایی" پلاستیکی سخت و شفاف هستند که برای صاف کردن دندان ها استفاده می شوند. برای هر بیمار، مجموعههای مختلفی از الاینرها با قالبگیری خاص و کمی متفاوت ساخته شدهاند. هر ست به مدت دو هفته قبل از تعویض با ست بعدی پوشیده می شود. آن ها از پلاستیک شفاف ساخته شده اند، بنابراین تقریبا نامرئی هستند. برای حصول بهترین نتیجه باید 22 تا 23 ساعت در روز از الاینرها استفاده کرد. آن ها را می توان به راحتی برای خوردن، آشامیدن، مسواک زدن و برای تمیز کردن بین دندان ها جدا کرد.
8. الاستیک چیست؟
گاهی اوقات نوارهای الاستیک ظریفی برای کمک به حرکت دندان ها به یک بریس ثابت متصل می شوند. ارتودنتیست به شما می گوید که آیا به الاستیک نیاز دارید یا خیر.
9. وقتی دندان ها پس از ارتودنسی دندان در موقعیت مناسب قرار گیرند، چه اتفاقی می افتد؟
پس از پایان درمان، دندان ها باید برای مدتی در موقعیت خود قرار گیرند. به این دوره «نگهداری» میگویند و به وسایلی که دندان ها را در جای خود نگه می دارند، نگه دارنده میگویند. نگهدارنده ها دندان های تازه صاف شده را در موقعیت خود نگه می دارند. بسته به مشکل اصلی، نگهدارنده ها می توانند جدا شونده یا ثابت باشند.