نوار ماتریکس دندانپزشکی

یکی از پرکاربردترین و مهمترین تجهیزات دندانپزشکی نوار ماتریکس دندانپزشکی است. این وسیله برای درمان بسیاری از مشکلات دندانی و روش های دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. برندهای مختلف ایرانی و خارجی اقدام به تولید نوارهای ماتریکس می کنند. بنابراین دندانپزشکان قادر به انتخاب با کیفیت ترین انواع نوارها هستند. میزان دوام و کیفیت نوارهای ماتریکس اهمیت بسیار ویژه ای دارند. نوار ماتریکس ویژگی های متعددی دارد که عبارتند از:

1. از مواد اولیه بسیار مرغوب و ضد زنگ تهیه می شود.
2. ضخامت مربوط به نوارهای ماتریکس دندانپزشکی حدود پنجاه میکرون است.
3. نوارهای سکشنال را می توان به جای دیواره های از دست رفته دندان استفاده نمود.
4. نوارهای ماتریکس دارای قابلیت اتوکلاو هستند.
5. استفاده از نوار ماتریکس بهداشت دندانی را هنگام استفاده بالا می برد.
6. نوارهای یاد شده در ابعاد (5، 6 و 7 میلی متری) و اشکال مختلفی عرضه می گردند.
7. از این ابزار مهم می توان برای اطفال و بزرگسالان استفاده نمود.

نوار ماتریکس

ماتریکس به معنای محل قرارگیری است. در بیشتر تکنیک های دندانپزشکی نوار ماتریکس جهت محدود نمودن مواد ترمیمی روی دندان مورد استفاده قرار می گیرد. این نوارها از جنس فلز یا پلاستیک بوده که در هر دو مدل بسیار انعطاف پذیر ساخته می شوند تا بتوان آن ها را دور دندان جای گذاری کرد و ترمیم دندان ها را به سادگی انجام داد. هنگامی که دیواره دندان آسیب دیده و یا به طور کامل از بین رفته باشد، نوارها فضای مورد نظر را از دندان های مجاور جدا می نماید. در اصل وظیفه آن ایجاد قالب برای دندان است. برخی از وظایف نوارهای ماتریکس عبارت است از:

• مناسب برای ترمیم های هم رنگ در دندان های خلفی

• ایجاد استحکام مناسب در دندان ها
• راحتی در شکل دهی به دندان ها
• مناسب برای ترمیم های کامپوزیت دندان
• تسریع عملکرد دندانپزشکان برای درمان های دندانپزشکی

نوار سکشنال دندانپزشکی

نحوه عملکرد و جایگذاری ماتریکس سکشنال دندانپزشکی شفاف دقیقا مانند نوار فلزی بوده و جایگذاری می شوند. این نوارها را می توان از یک نظر دیگر نیز دسته بندی کرد که آن هم از نظر محل استفاده آن ها است. ماتریکس های سکشنال به سه دسته طبقه بندی می شوند: قدامی مولر (Molar) و پرمولر (Premolar).

1. نوار ماتریکس قدامی: دو مدل از این ماتریکس را شرح می دهیم. نوار ماتریکس قدامی پروگزیمال مقداری با بقیه مدل ها متفاوت است و صرفا جهت استفاده برای دندان های قدامی طراحی شده و برای سایر دندان ها مورد استفاده قرار نمی گیرد. نحوه جایگذاری آن برخلاف تمام انواع ماتریکس ها بوده به این صورت که به شکل عمودی در فاصله بین دو دندان قرار گرفته و مدل قاشقی آن همچون دیواره ای جهت انجام روش های ترمیمی عمل می کند.  

نوار ماتریکس پلاستیکیی دو قلو نوع دیگری از مدل قدامی است که پیش از اچینگ و قرار دادن ماده ترمیمی، بین دندان ها جایگذاری می شود. به این صورت که مانند نخ دندان، محکم به دور دندان گذاشته تا ماده ترمیمی با منطبق با فرم طبیعی دندان باشد. این ماتریکس ها فقط برای دندان های قدامی بوده و برای سایر دندان ها مناسب نیست. این نوار به راحتی با دست روی دندان قرار می گیرد و در نتیجه نیاز به فورسپس و کلمپ ندارد.

2. ماتریکس مولر و پرمولر: نوار ماتریکس هایی این مدل که مخصوص استفاده برای دندان های مولر و پرمولر می باشند به پنج دسته مختلف تقسیم بندی می شوند: بدون لج لج ،راست لج ،چپ لج وسط و بایلترال یا دو طرفه (Bilateral). این دسته بندی براساس محل قرارگیری برآمدگی نوارهای ماتریکس صورت گرفته است.

انواع نوار ماتریکس دندانپزشکی

امروزه روش های ترمیمی برای دندان ها بدون استفاده از نوار ماتریکس دندانپزشکی انجام نمی شود. اغلب دندانپزشکان برای فرم دهی به دندان های بیمار باید از این وسیله کاربردی استفاده نمایند. انواع نوارهای ماتریکس به صورت زیر طبقه بندی می شوند:

1. نوار ماتریکس پلاستیکی: این نمونه از نوارهای ماتریکس سکشنال از پلاستیک شفاف تولید می شوند. بیشتر دندانپزشکان برای ترمیم دندان های خلفی از این نوارها استفاده می کنند. علاوه بر ترمیم دندان خلفی می توان برای ترمیم کامپوزیت ها نیز از نوار ماتریکس استفاده کرد.
2. نوار ماتریکس فلزی: یکی از بهترین نوارهای ماتریکس، نوع فلزی آن می باشد چرا که کیفیت و انعطاف پذیری بسیار بالایی دارند. فلزات به کار برده شده در تولید و طراحی این ابزار ضد زنگ هستند (تا از جذب رطوبت جلوگیری شود) و کاربرد بسیار گسترده ای دارند. برای دندان های قدامی کاربرد ندارند و بیشتر برای دندان های مولر و پرمولر مورد استفاده قرار می گیرند.

لازم به ذکر است که نوار ماتریکس دندانپزشکی از نظر اندازه به دو دسته طبقه بندی می شوند: Universal یا بدون برجستگی و Extension یا دارای برجستگی. نوارهای ماتریکسی که از جنس سلولزی هستند برای ترمیم های کامپوزیتی دندان های قدامی استفاده نمی شود.

نوار سکشنال

نوارهای ماتریکس سکشنال 4 نوع و سایز مختلف دارند. این ماتریکس ها در دو دسته سافت و هارد و همچنین دو سایز 0.035 و 0.050 میلی متر تولید می گردند. مدل هارد این ماتریکس ها نصب ساده ای داشته و در مقابل مدل سافت نوار ماتریکس به دلیل خاصیت انعطاف پذیری زیاد، راحت تر به شکل دندان در می آیند. ماتریکس های سکشنال سایز کوچک برای ترمیم های سطحی مناسب اند و نوارهای سایز بزرگ تر برای ترمیم های عمیق مورد استفاده قرار می گیرند. در ایران فقط مدل هارد موجود می باشد. نحوه جایگذاری این ماتریکس ها به این صورت است که:

• به دلیل کوچک بودن، باید از رابردم (Rubberdam) استفاده نمود تا از بلعیدن آن توسط بیمار جلوگیری شود.

• در مرحله بعد باید ماتریکس را تا حد امکان به لثه نزدیک کرد.
• با استفاده از فورسپس باید یک کلمپ (Clamp) دندانپزشکی را باز نمود و به دو سر نوار ماتریکس سکشنال وصل نمود.

استفاده از این ماتریکس سکشنال برای ترمیم های ناحیه دیستال و مزیال مناسب می باشد.

معرفی سیستم ماتریکس

سیستم‌ های ماتریکس دندانی پایه‌ای اساسی برای اکثر ترمیم‌های کامپوزیت تشکیل می ‌دهند. طیف وسیعی از سیستم های ماتریکس دندانی وجود دارد که فناوری های بی نظیر و طراحی های نوآورانه را برای تضمین سهولت عمل ترکیب می کند. سیستم های ماتریکس دندان بخش اساسی از روش های ترمیمی در صنعت دندانپزشکی است. این سیستم ها اغلب از ماتریس ها و وج های دندانی تشکیل شده اند که برای تکمیل ترمیم به صورت هماهنگ کار می کنند. ماتریکس دندانی نوعی نوار قابل سازگاری با سطح دندانی است که در حال ترمیم است و به آن امکان می دهد خطوط آناتومیکی دندان را بازتولید کند.

این بدان معنی است که می تواند دیوارهای از دست رفته را جایگزین کند و یک حفره کامپوزیت به یک حفره ساده برای بازسازی کارآمد تبدیل می شود. این روش ترمیمی حتی با یک وج دندانی که برای جدا کردن دندان‌ها برای نگه داشتن ماتریکس در جای خود برای سهولت کار استفاده می‌شود، آسان‌تر می گردد. متخصصان دندانپزشکی می توانند هر دو روش قدامی و خلفی را با استفاده از ابزار و تجهیزات ترمیمی دندانپزشکی به طور هماهنگ و با تضمین راحتی بیمار انجام دهند.

انواع ماتریکس

طیف گسترده ای از ماتریس های دندانی متناسب با نیازهای کاربردی شما و اینکه آیا شما یک روش ترمیمی قدامی یا خلفی را انجام می دهید، در بازار وجود داشته و دندانپزشکان از آن ها استفاده می نمایند. ماتریس های فولادی آن ها، از جمله مدل های Tofflemir و Anatomic، برای ترمیم های خلفی ایده آل هستند و در ارتفاع ها و ضخامت های مختلف وجود دارند. محدوده کانتور آن ها نیز وجود دارد که دوباره از مدل تافلمایر و آناتومیک تشکیل شده است. این ماتریس ها به راحتی قابل جلا دادن هستند، زیرا از فولاد ضد زنگ نرم تشکیل شده اند، همچنین در اندازه های مختلف موجود هستند و متناسب با کاربردشان، انعطاف پذیر هستند. برای پلیمریزاسیون کامپوزیتی بهینه در طول ترمیم های خلفی، ماتریس های شفاف از جمله ماتریس پلی استر تافلمیر توصیه می شود. اگر ماتریس های سکشنال برای روش های دندانپزشکی شما کاربرد بیشتری دارند، ماتریکس هایی ابداع شده است که به راحتی در موقعیت قرار می گیرد و همچنین از فولاد ضد زنگ نرم ساخته شده است.

ماتریکس سکشنال چیست؟

ماتریس سکشنال بهترین راه برای دستیابی به یک نقطه تماس قوی در ترمیم های کلاس II با رزین کامپوزیت در بخش دندانی خلفی است. پیش وج گذاری برای جداسازی بین دندان‌ها ضروری است تا از تغییر شکل ماتریکس در حین قرار دادن آن جلوگیری شود. در اینجا روش بالینی برای ترمیم حفره‌های کلاس II با استفاده از یک ماتریس سکشنال توصیف می شود.

در بخش دندانی خلفی، ناحیه تماس بین پروگزیمال در یک سوم میانی یا در محل اتصال یک سوم اکلوزال با یک سوم میانی سطوح پروگزیمال قرار دارد. هنگامی که یک ترمیم کلاس II انجام می شود، یک ناحیه تماس نزدیک آناتومیک اصلی به دست آمده و از نهفتگی غذا و بیماری پریودنتال جلوگیری می کند و به حفظ سلامت پاپیلری کمک کرده و همچنین از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند. جداسازی ناحیه با یک رابردم توصیه می‌شود. مراحل ترمیم با ماتریکس سکشنال به صورت زیر می باشد:

1. آماده سازی محیط ترمیمی

جداسازی اولین گام است. در این مرحله دندانپزشکان رابردم استفاده می کنند تا دسترسی و دید بهتری برای دندانپزشک و دستیار حاصل شود. از سمت دیگر محیط باید استریل باشد. رابردم با یک قاب فلزی بزرگ در موقعیت خود حفظ می شود.

2. تکنیک pre-wedging

به منظور دستیابی به تماس نزدیک پروگزیمال، استفاده از تکنیک pre-wedging  توصیه می‌شود. قبل از برداشتن بافت پوسیده، استفاده از وج های محافظ با باله فلزی ضروری است. آن ها از آسیب رساندن به دیواره دندان مجاور جلوگیری می کنند. باله فلزی را می توان در حین آماده شدن حفره سوراخ کرد. ماتریس های سکشنال بسیار نازک هستند و به راحتی تغییر شکل می دهند. قرار دادن وج می تواند باعث ایجاد فاصله بین رابردم و کانتور دندان در آن سطح شود. یکی دیگر از راه های جدایی بین دندان هایی که نیاز به ترمیم دارند، قرار دادن سپراتور ارتودنسی، چند روز قبل است. این جداکننده های الاستیک در ارتودنسی برای قرار دادن نوارهای فلزی استفاده می شود.

3. آماده سازی حفره

4. قرار دادن ماتریس

ماتریس باید بدون فشار قرار گیرد. ماتریس ها بسیار نازک هستند (0.038 میلی متر) و در صورت اعمال فشار هنگام قرار دادن آنها به راحتی تغییر شکل می دهند. اگر ماتریس را نمی توان به راحتی قرار داد، می توان یک گوه چوبی عریض را وارد کرد و فاصله زمانی کوتاهی را منتظر ماند تا جداسازی کافی به وجود آید. اگر تداخل در نزدیکی سطح اکلوزال باشد، می توان آن را با ابزار کامپوزیت فلزی به منظور جداسازی دندان ها برطرف کرد.

5. پولیش

پس از پایان ترمیم، باید آن را جلا داد. در ناحیه بین پروگزیمال، دندانپزشکان استفاده از نوارهای الماس-فلز را ترجیح می دهند، به دلیل توانایی آن ها برای عبور راحت تر از ناحیه تماس بدون شکستن. برای صیقل دادن برآمدگی ها و گرد کردن برجستگی حاشیه، از دیسک هایی استفاده می شود که سطح فعال را به سمت سر زاویه کنترا قرار می دهند و در صورت عدم وجود فضای کافی برای دیسک، دندان ها را با ابزار قرار دادن کامپوزیت فلزی جدا می کنند.

سوالات متداول

1. چند نوع نوار ماتریس وجود دارد؟

طیف وسیعی از نوارهای ماتریس را در انواع فولاد ضد زنگ و پلی استر شفاف وجود دارد. نوار ماتریکس از نظر انداره و شکل به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از نوار ماتریکس بدون برجستگی (Universal) و بابرجستگی (Extension).

2. نحوه عملکرد نوار ماتریکس چگونه است؟

نوار به دور دندان بسته شده و یک دیواره موقتی ایجاد می کند تا ماده ترمیمی در کنار آن قرار گیرد. قبل از قرار دادن نوار ماتریکس در داخل نگهدارنده، باید قسمتی از نوار که در ناحیه پروگزیمال قرار می گیرد را فرم داد تا بتواند شکل صحیح دندان و تماس مناسب با دندان مجاور را ایجاد کند.

3. رابردم دندانپزشکی چیست؟

رابردم یک ابزار ترمیمی برای جداسازی و ایزوله کردن محیط دهان و دندان در کارهای مختلف دندانپزشکی مثل اندودونتیکس، ترمیم دندان و سایر اعمال کاربرد دارد.