معرفی یونیت دندانپزشکی و بخش های مختلف آن
مطب دندانپزشکی باید دارای تجهیزات دندانپزشکی کامل و مجهز جهت رسیدگی به امور ساده برای ترمیم و درمان دندان های آسیب دیده باشد. یکی از این تجهیزات ضروری و عناصر کلیدی هر مطب دندانپزشکی، یونیت دندانپزشکی است. این مجموعه تجهیزات ثابتی است که برای درمان انواع مشکلات دهان بیماران و معاینه در نظر گرفته شده است.
یونیت دندانپزشکی Dental Unit، دارای اجزای تشکیل دهنده مختلفی است که اطلاع از آن ها برای دندانپزشک و دستیار دندانپزشک ضروری می باشد. با توجه به اهمیت یونیت دندانپزشکی برای همه مطب های دندانپزشکی، در ادامه قصد داریم شما را جزئیات یک یونیت، اجزای تشکیل دهنده آن و ویژگی های مختلف آن آشنا نماییم.
یونیت دندانپزشکی چیست؟
یونیت دندانپزشکی معمولاً شامل یک صندلی دندانپزشکی، یک سیستم تحویل ابزار و مواد دندانپزشکی، یک چراغ عمل و یک سیستم ساکشن است. این قطعات یونیت دندانپزشکی با هم کار می کنند تا محیطی راحت و ایمن برای بیمار ایجاد کنند و در عین حال به دندانپزشک اجازه می دهند کار خود را به طور موثر انجام دهند. مزیت اصلی یونیت دندانپزشکی این است که به دندانپزشکان کمک می کند تا مراقبت های باکیفیت را به بیماران خود ارائه دهند.
این یونیت برای تسهیل روش های مختلف انجام شده توسط دندانپزشکان، مانند تمیز کردن، پر کردن، درمان کانال ریشه و کشیدن دندان طراحی شده است. طراحی ارگونومیک و ویژگی های پیشرفته یونیت دندانپزشکی به دندانپزشکان اجازه می دهد کارآمدتر، دقیق تر و راحت تر کار نمایند. همانطور که اشاره شد، یونیت دندانپزشکی دارای اجزای مختلفی می باشد که یکی از مهم ترین این اجزا، صندلی بیمار است. صندلی بیمار، جعبه هیدرولیک، لامپ، صندلی پزشک و … از جمله اجزایی هستند که در یک یونیت به کار رفته اند. هر یونیت درمانی دندانپزشکی باید انجام مهارت های زیر را تسهیل کند:
- انجام اقدامات دندانپزشکی بستری و سرپایی
- آماده سازی بافت های سخت دندان
- درمان ریشه دندان
- پروتز
- ارتودنسی
اجزای تشکیل دهنده یونیت دندانپزشکی
1. پایه و بازوی یونیت: این قطعه به گونه ای طراحی شده که مجموعه سیستم، بدون لرزش و متعادل بوده و استقامت مکانیکی با حداقل وزرن استقرار داشته باشد. یونیت و تمامی قطعات مربوط به یونیت از جمله چراغ یونیت برروی همین بازوی افقی نصب شده است.
2. چراغ یونیت: این قطعه میزان نور لازم برای کار دندانپزشک را فراهم می کند. نور چراغ باید سفید، سرد و بدون سایه بوده و از سمت دیگر مانند نور آفتاب باشد به این علت که نور ناکافی و زرد رنگ منجر به خستگی مفرط چشم دندانپزشک می گردد. نور در مقابل آب تا حد مناسبی باید مقاومت داشته باشد. شدت نور در یونیت به نوع و جنس شیشه منعکس کننده در پشت لامپ وابسته است. غالباً شدت نور چراغ از 24000 الی 8000 لوکس قابل تنظیم می باشد.
3 کاسه کراشوار و دوش آب لیوان: کاسه کراشوار باید گودی مناسب داشته و فاصله آن تا بیمار طوری باشد که به هنگام تخلیه آب دهان اطراف آن با خون آلوده نشده، آب بطور کامل درون کراشوار چرخشی داشته و خرده های آمالگام وارد فاضلاب نگردد و همچنین آب داخل کراشوار تخلیه مناسب داشته باشد. جنس کراشوار باید به گونه ای باشد که مواد دندانپزشکی و مواد ضدعفونی، باعث تغییر رنگ آن نگردد. جنس آن به طور معمول از جنس چینی، سنگی و پلاستیکی بوده و یک دوش آب لیوان نیز به آن متصل است که میزان آب مورد نیاز بیمار جهت شستشوی دهان پس از جراحی را فراهم می آورد. آب کراشوار میتواند به دو شکل تهیه می گردد: مستقیم از آب شیر و یا از طریق منبع ذخیره آب (Water Reservoir) . در یونیت های جدید تازه وارد شده به بازار در کراشوار از آب گرم استفاده می شود.
4. کنسول دندانپزشک (Doctor console) یا تابلت: کنسول میزی است که در کنار صندلی دندانپزشک قرار گرفته و چپ و راست بودن آن قابل تغییر و تنظیم است. برروی این میز تعدادی دکمه برای کنترل قسمت های مختلف یونیت و صندلی و حتی امکانات اضافی دیگر وجود دارد. مهمترین دکمه هایی که به طور معمول روی تمامی یونیت های دندانپزشکی دیده می شوند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- Chair up/down: حرکت صندلی به سمت بالا و پایین
- Backrest movement: جلو و عقب شدن پشتی صندلی
- Cold/hot water: ریزش آب گرم یا سرد از کراشوار
- Height control: کنترل و روشن و خاموش شدن چراغ یونیت دندانپزشکی
- Instrument speed control: کنترل سرعت چرخش آنگل و توربین های دندانپزشکی
- Zero position: انتقال صندلی به وضعیت صفر - ریزش آب از دوش آب لیوان
5. میز دستیار یا Assistant table: دکمه های تابلت یا کنسول پزشک معمولاً روی میز دستیار نیز وجود دارند. در یونیت کارتی تابلت به صورت یک میز جدا و پرتابل در کنار یونیت قرار گرفته است. روی میزهای یونیت دندانپزشکی هولدرهایی برای نگهداری اینسترومنت، لایت کیور، پوآر، بزاق کش، ساکشن و کویترون و غیره وجود دارد. قرارگیری اینتسرومنتها (مانند آنگل، توربین، هندپیس) برروی این هولدرها به شکلی است که با برداشتن و یا قرار دادن اینسترومنت برروی این یونیت ها، میکروسوئیچ موجود در آن قسمت عمل نموده و منجر به عملکرد و یا قطع عمکرد اینسترومنت ها می گردد. ضمناً با پیچهایی که در زیر این میز تعبیه شده است، می توان فشار هوا و آب را نیز کنترل نمود. شلنگ های مربوط به اینتسرومنتها وظیفه انتقال آب و هوا از تابلت به مهره های توربین و همچنین کشیدن آب، خون و بزاق بیمار دارند و به دو صورت ثابت و یا تلفنی موجود هستند.
6. سیستم ساکشن: در یونیت جهت جلوگیری از اتلاف وقت و ایجاد دید کافی در محیط دهان، سیستم مکنده یا ساکشن وجود دارد.
- بزاق کش (Saliva Ejector) با آب یا هوا کار می کند. دارای مکش نسبتاً ضعیف بوده و برای کشیدن خون، بزاق غلیظ و مایعات چرکی مناسب نیست. هرچه فشار آب یا هوا بیشتر باشد، عملکرد ساکشن هم بهتر خواهد بود و عملکرد سیستم به این صورت است که آب از قطعه ای به نام (جت - پمپ) عبور کرده و خلاء ایجاد شده عمل ساکشن را انجام می دهد.
- ساکشن مرکزی همانند جاروبرقی عمل کرده و قدرت مکش آن بین 10 الی 15 برابر ساکشن های معمولی است. جریان هوا با سرعت 150 الی 200 کیلومتر در ساعت عبور کرده و قدرت مکندگی حدود 50 لیتر آب در دقیقه را دارد و مواد جامد و مایع از فاصله 10- 15 میلی متری دهانه سرساکشن مکیده می شوند. این فاصله در ساکشن پرتابل 3 - 5 میلی متر است.
- جداکننده آمالگام (Amalgam Separator) که اکثر یونیت ها فاقد آن می باشند و آمالگام به فاضلاب وارد شده و علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی، مسیر فاضلاب را نیز مسدود می کند. بعد از هر مریض باید یک یا دو لیوان آب به منظور تمیز شدن مسیر لوله ساکشن تا فاضلاب، ساکشن شود.
7. کنترل بلوک: عمل تقسیم، قطع و وصل و انتقال آب و هوا به اینتسرومنتهای دندانپزشکی به عهده این واحد بوده و از مهمترین اجزای تابلت یونیت است. سیستم کنترل بلوک کاملاً بصورت پنوماتیکی است. در داخل یونیت، شیرهای پنوماتیکی، ایرسوئیچ ها و جعبه های تقسیم مختلف وجود دارد. در متداول ترین مدل از یونیت ها، فشار دادن پدال شیر پنوماتیک، آب به کنترل بلوک رسیده شده و با برداشتن اینسترومنت از سر جایش، ایرسوئیچ، هوای پشت دیافراگم کنترل بلوک را آزاد می کند و منجر به راه افتادن اینسترومنت مربوطه می گردد. البته لازم به ذکر است که در برخی سیستم ها، از کنترل بلوک استفاده نمی شود و همچنین در برخی از دستگاه های الکترونیکی از شیر برقی، میکرو سوئیچ و سوئیچ فشاری استفاده می گردد.
8. باکس جانبی یونیت: قسمت اصلی یک یونیت جعبه جانبی آن است که عموماً بزاق کش جداکننده آمالگام و منبع ذخیره آب در داخل آن قرار دارد. منبع ذخیره آب 3 کاربرد اصلی و مهم دارد که عبارتند از:
- استفاده به عنوان آب ذخیره در مواقع قطعی آب
- استفاده به عنوان سرم فیزیولوژیک در مواقع جراحی
- استفاده از مواد ضد عفونی کننده جهت شستشو و ضد عفونی شلنگ ها و مسیر آب
9. هندپیس: هندپیس ها قطعات دستی و چرخشی هستند که برای بریدن، تمیز کردن و صیقل دادن دندان ها استفاده می شوند. راه اندازی هندپیس ها از طریق سیستم های راه انداز پنوماتیک، تسمه ای یا الکتریکی صورت بگیرد. هندپیس بر اساس سرعت چرخششان به دو دسته سرعت پایین و بالا تقسیم می گردد:
- هندپیس های سرعت پایین: معمولاً سرعت ین مدل هندپیس ا نزدیک به 20000 دور در دقیقه است. از این مدل می توان ایرموتورها را نام برد.
- هندپیس های سرعت بالا: این قطعات با سرعت های بالاتر از 100000 دور در دقیقه می چرخند مانند توربین.
10. سیستم هوای فشرده: هوای فشرده پس از کمپرسور به فیلتر رگلاتور در قسمت جلو صندلی وارد می شود و پس از عبور از فیلتر رگلاتور، هوای خشک با فشار تنظیم شده ای که به نوع یونیت و اینسترومنتهای به کار رفته وابسته و متغیر است، وارد سیستم یونیت می شود.
11. پایه مانیتور و مانیتور: در یونیت هایی که دوربین داخل دهانی(Intra oral camera) هستند، یک پایه مانیتور برای نصب مانیتور تعبیه شده و از داخل آن سیستم برق جهت راهاندازی مانیتور عبور میکند. مانیتور نصب شده باید دارای Tuner یا capture TV باشد تا توانایی نمایش مستقل تصاویر را داشته باشد.
12. پدال: فعال سازی چرخش ابزارهای مختلف توسط پدال صورت می گیرد. از پدال جهت تنظیم صندلی دندانپزشکی و یا فعال کردن آب استفاده می شود. برخی از مدل های یونیت دندانپزشکی، دارای پدال بی سیم بوده که توسط وای فای کار می کند. این مدل پدال به راحتی قابلیت جابجایی داشته و ساده تر و ایمن تر می باشد.
13. صندلی: مهمتر قسمت یونیت دندانپزشکی صندلی می باشد. صندلی دندانپزشکی باید قدرت و توان لازم را جهت تحمل وزن بیمار حین جابجایی و توقف داشته باشد. از نظر ساختار و فیزیک، صندلی ها، در سه نوع Z – X – U یا I تقسیم بندی می شوند. اجزای اصلی صندلی عبارت است از:
- شاسی صندلی: قسمت اصلی صندلی دندانپزشکی شاسی آن است که از سه قسمت فوقانی، میانی و تحتانی تشکیل می گردد. این سه ناحیه به وسیله لولاهای فولادی و بوش های برنزی نسبت به یکدیگر حرکات تاشونده و بدون لرزش دارند.
- پشتی صندلی (Backrest): پشتی صندلی معمولا از جنس فایبرگلاس و به صورت یکپارچه می باشد و توسط موتور تغییر زاویه جابجا می گردد. روی پشتی پارچه های قابل شستشو و غیرقابل اشتعال و متناسب با ارگونومی بدن استفاده شده است.
- تشک صندلی (Seat): جنس روکش تشک به طور معمول از چرم مخصوص بوده و همچنین تشک صندلی جهت دسترسی به قسمت داخلی صندلی قابلیت جدا شدن را دارد.
- زیر سری (Headrest): زیر سری های دندانپزشکی دارای 3 درجه آزادی تغییر ارتفاع، تغییر زاویه زیرسری و تغییر زاویه زیر گردن هستند.
- زیر دستی (Armrest): زیر دستی صندلی در سمت چپ دستگاه نصب میگردد تا بیمار بتواند از سمت راست به راحتی در روی صندلی قرار بگیرد.