معرفی ابزارهای مورد استفاده برای کشیدن دندان

کشیدن دندان بسیار رایج است و می تواند بسیاری از مشکلات دندانی را بهبود ببخشد. با این حال، مانند هر روش پزشکی، خطرات مرتبط باید از قبل در نظر گرفته شود. عوارضی مانند درد، عفونت و آسیب عصبی همگی با کشیدن دندان امکان پذیر است. ابزارهای مختلفی برای کشیدن دندان توسط دندانپزشک یا جراح دهان استفاده می شود. اگر دندان درد داشته و فکر می کنید که نیاز به کشیدن دندان دارید، بهتر است به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا ببینید آیا می توان دندان را نجات داد یا خیر. آن ها استخراج را با استفاده از ابزار مناسب انجام می دهند. بسته به موقعیت، ممکن است از چاقوی جراحی، فورسپس، استخراج کننده دندان یا سایر دستگاه ها استفاده کنند.

کشیدن دندان و ضرورت انجام آن

کشیدن دندان روشی است که برای برداشتن دندان از حفره آن در فک استفاده می شود. در حالی که پر کردن و ترمیم دندان می تواند به ترمیم بخشی از دندان آسیب دیده یا پوسیده کمک کند، گاهی اوقات لازم است که دندان به طور کامل حذف گردد. دلایل رایج کشیدن دندان‌ ها شامل دندان‌ هایی است که به‌ شدت آسیب دیده ‌اند، درمان‌های ارتودنسی و تجمع بیش از حد و دندان‌های عقل نهفته. همیشه باید کشیدن دندان توسط یک دندانپزشک حرفه ای انجام شود، زیرا برداشتن نامناسب دندان می تواند خطرات بیشتری ایجاد کند. پس از کشیدن دندان، رعایت عادات بهداشتی دهان و دندان مانند انجام تکنیک های مناسب مسواک زدن و نخ دندان کشیدن برای جلوگیری از عوارضی مانند خشکی حفره ها و عفونت، ضروری است. در طول کشیدن دندان از ابزارهای متعددی استفاده می شود که به دندانپزشک اجازه می دهد تا به راحتی دندان ها را از دهان خارج کند. در ادامه به توضیح این ابزارها برداخته می شود.

ابزارهای مورد استفاده برای کشیدن دندان

به طور کلی دو نوع کشیدن دندان وجود دارد: ساده و جراحی. امیدوارم یک کشیدن دندان به صورت ساده داشته باشید. این روش نسبتا سریع است و تنها به دو ابزار برای حذف دندان نیاز دارد (فورسپس برای استخراج و الواتور برای شل کردن دندان). با این حال، کشیدن جراحی طولانی‌تر است و اغلب به یک جراح دهان نیاز دارد تا آن را انجام دهد. این نوع کشیدن زمانی انتخاب می شود که شکستگی دندان رخ داده یا دندان از داخل لثه خارج نشده باشد. طبق گفته انجمن پیش دندانپزشکی دانشگاه کالیفرنیا، (UCSD)، یک سینی معمولی برای کشیدن دندان شامل ابزارهای زیر است:

رول پنبه (Cotton roll)، بی حس کننده موضعی (Topical numbing agent)، گاز پانسمان، سوزن بیهوشی، بی حس کننده، سرنگ، آینه، کاوشگر (Explorer)، الواتور کوچک و بزرگ، الواتور Periosteal، کورت جراحی (Surgical curette) و سایر موارد. در ادامه به توضیح ابزارهای مهم مورد استفاده برای کشیدن دندان، می پردازیم.

• الواتور (Elevators)

الواتورها، ابزارهای تک تیغه ای هستند که برای اهداف خاصی طراحی شده اند و حداکثر مزیت مکانیکی را با حداقل تلاش برای فشار دادن دندان یا ریشه در امتداد خط بیرون کشیدن ارائه می دهند. به جهت خارج کردن دندان یا ریشه های دندانی، اولین کاری که بعد از بی حسی کامل دندان و بافت های اطراف آن انجام می شود، لق کردن دندان یا به عبارت دیگر لوکسه کردن دندان می باشد. الواتور یکی از ابزارهای کلیدی است که کشیدن دندان را برای جراح دندان آسان‌تر می کند. لق شدن دندان ها از استخوان اطراف توسط این ابزار انجام می شود که استفاده از فورسپس برای بیرون آوردن دندان ها از سوکت را بسیار راحت تر کرده و در نتیجه از عوارضی مانند شکستگی تاج، ریشه و استخوان جلوگیری می کند، به ویژه در مواردی که دندان ها پوسیدگی شدیدی دارند یا دندان هایی با پرکردگی زیاد.

الواتورها بسیار متنوع بوده و بر اساس کاربردهای مختلف، شکل و اندازه های متفاوتی که دارند، طبقه بندی می شوند. برای دندان‌ های نهفته، دندان ‌های نامناسب، ریشه ‌های باقی ‌مانده و سایر موارد الواتور ابزار انتخابی و قابل استفاده است. الواتورهایی که برای دندان های شیری کودکان (الواتورهای اطفال) مورد استفاده قرار می گیرد، مشابه سایر الواتورهای معمولی است با این تفاوت که سایز کوچک تری دارند از نظر طولی و دسته. در ادامه انواع پرکاربرد الواتورها معرفی می گردند.

1. الواتور مستقیم (straight elevator)

انواع و اندازه های بسیاری از الواتورهای مستقیم وجود دارد. رایج ترین الواتوری که برای لق کردن دندان ها و جدا کردن ریشه از بافت های اطراف آن استفاده می شود، این نوع است که تیغه، ساقه و دسته مستقیم دارد و تیغه در جهتی که با دندان و ریشه درگیر است، مقعر می باشد. الواتور مستقیم دو سایز کوچک و بزرگ دارد. الواتور کوچک برای شروع شل کردن دندان قبل از استفاده از فورسپس و الواتورهای بزرگ برای جابجایی ریشه ها از حفره هایشان مورد استفاده قرار می گیرند. الواتور مستقیم بزرگ برای لوکسه کردن دندان های دارای فاصله و زمانی که الواتور مستقیم کوچک کارایی کمی دارد، استفاده می شود.

2. الواتور کرایر (Cryer Elevator)

پس از الواتور مستقیم، الواتور کرایر بسیار کاربردی و رایج است. دسته آن گلابی شکل و یا T مانند بوده و تیغه مثلثی دارد. جهت این الواتور به دو صورت است: مزیال و دیستال. برای تشخیص جهت، باید به نحوی در دست گرفته شود که تقعر تیغه قابل مشاهده باشد. نوک مثلثی شکل اگر به سمت چپ بیمار باشد، الواتور چپ و اگر به سمت راست شخص باشد، الواتور راست نامیده می شود. بیشتر برای برداشتن ریشه باقیمانده مولر پایین، بالا بردن دندان های نهفته و دو شاخه شدن دندان حین جراحی استفاده می شود.

3. الواتور کوپلند (Coupland Elevator)

الواتور کوپلند شبیه الواتور مستقیم بوده با این تفاوت که تیغه آن کمی دارای انحنا است. در انتهای کار برشی تیز و مستقیم ایجاد می کند برای تراشیدن استخوان برای ایجاد نقطه کاربرد یا شکافتن دندان ها استفاده می شود. این نوع الواتور در اندازه های مختلف موجود است، اندازه 1، اندازه 2، اندازه 3 و کاربرد هریک به عرض انتهای کار وابسته است. الواتور کوپلن برای کشیدن دندان عقل نیز مناسب می باشد.

4. الواتور وینتر (Winter’s elevator)

الواتورهای صلیبی یا وینتر، بسیار قدرتمند هستند و ممکن است نیروی زیادی وارد یا ایجاد کنند. بنابراین استفاده از آن ها باید با دقت زیادی انجام شود تا از شکستگی فک و آسیب جدی به بافت های بیمار جلوگیری به عمل آید. انتهای کار مانند الواتور کرایر است، اما دسته در زاویه قائم با ساقه قرار دارد، بنابراین به آن الواتور دسته میله ای متقاطع (T-bar) می گویند.

5.  الواتور آپکسو (Apexo Elevator) 

الواتور سوزنی یا اپکسو دارای نوک تیزی است که عمدتاً برای برداشتن قطعات آپیکال ریشه که عمیقاً در حفره فک پایین به ویژه دندان های آسیاب وجود دارد، استفاده می شود. الواتور باید بین سوکت و ریشه فشار داده شود تا نوک شکسته شل شده و از سوکت خارج گردد. با توجه به جهت نوک تیغه، دارای دو حالت مجزا برای سمت چپ و راست می باشد.

• فورسپس

فورسپس ها بهترین ابزار برای کشیدن دندان هستند. استخراج داخل آلوئولی عمدتاً با استفاده از الواتور و فورسپس انجام می شود. در حالت ایده آل، از فورسپس برای بلند کردن دندانی استفاده می شود که توسط الواتور لوکسه شده است. همچنین در انبساط استخوان مفید هستند. طراحی و پیکربندی فورسپس های استخراج به گونه ای است که می توان آن ها را برای برداشتن دندان های خاص سازگار کرد. فورسپس ها بر اساس فک بالا و پایین (مندیبولار) طبقه بندی می شوند.

1. فورسپس یونیورسال (سانترال و پرمولر) پایین

دسته این فورسپس مشابه به فورسپس یونیورسال فک بالا است اما نوک تیزتری دارد. فورسپس یونیورسال برای دندان های مولر دارای ریشه های کونیکال فیوز شده و برای برخی دندان های شیری فک پایین مورد استفاده قرار می گیرد. یک مدل فورسپس یونیورسال مخصوص اطفال نیز وجود دارد که از نظر ساختاری کمی کوچک بوده و برای تمام دندان های شیری فک پایین قابل استفاده است.

2. فورسپس یونیورسال مدل انگلیسی پایین

برای کشیدن دندان های تک ریشه در فک پایین مناسب است. این فورسپس به دلیل طراحی خاصی که دارد، قدرت و فشار زیادی را بوجود می آورد و در صورت عدم احتیاط حین کار با آن، به ریشه دندان آسیب جدی وارد می شود.

3. فورسپس پرمولر پایین

فقط برای دندان های پرمولر فک پایین مناسب است و با سایر دندان های فک پایین منطبق نیست.

4. فورسپس عقل پایین 

این فورسپس نوکی دو سر تیز در مرکز دارد که در فورکاسیون دندان های مولر پایین واقع می شوند. البته به علت داشتن سر تیز، نمی توان این فورسپس را برای دندان های مولر با ریشه های کونیکال فیوز شده، کرد.

5. فورسپس کاهورن پایین 

مدل های متنوعی از فورسپس کاهورن در بازار وجود دارد اما به طور معمول نوکی با دو سر تیز و محکم دارند. ابتدا فورسپس در انشعاب شاخه دندان های مولر پایین قرار گرفته، سپس به راحتی با انجام حرکات بالا و پایین، فشردن دسته فورسپس و استفاده از دو سطح باکال و لینگوال، دندان از جای خود خارج می شود.

6. فورسپس یونیورسال بالا

از زاویه پهلو تقریبا S شکل و از بالا، صاف است. یک انحنای جزئی در نوک فورسپس یونیورسال بالا وجود دارد که به دندانپزشک اجازه دسترسی به دندان های قدامی و دندان های پرمولر می دهد.

7. فورسپس پرمولر بالا

نوک این فورسپس منقار مانند است و تطابقی با دندان های سانترال ندارد.

8. فورسپس سانترال و کانین بالا‌

برای دندان های ثنایا و نیش فک بالا مناسب است و نسبت به فورسپس یونیورسال برای دندان سانترال بیشتر و راحت تر استفاده می شود.

9. فورسپس مولر بالا

دندان های مولر فک بالا، دندان های سه ریشه (یک ریشه پالاتال و دو ریشه باکال) می باشند. به همین جهت، نوک فورسپس مولر فک بالا، یک سر صاف و مقعر برای انطباق با ریشه پالاتال و یک سر تیز برای تطابق با ناحیه فورکاسیون دو ریشه باکال دارد.

10. فورسپس کاهورن بالا

فورسپس کاهورن بیشتر برای کشیدن دندان های مولر با پوسیدگی شدید استفاده می شود.

 11. فورسپس ریشه کش بالا 

دارای نوک باریکی است که دو سر آن به یکدیگر می رسد. این فورسپس دو مدل کوتاه و بلند دارد. برداشت ریشه های شکسته شده دندان مولر فک بالا و کشیدن دندان پرمولر باریک و دندان ثنایای فک پایین توسط این فورسپس صورت می گیرد.

12. فورسپس عقل بالا

 نوک خمیده با دو سر صاف و پهن داشته و برای کشیدن دندان آسیاب دوم و دندان عقل با یک ریشه کونیکال، کاربرد دارد.                                                       

• کورت جراحی (Surgical curette)

کورت های جراحی دهان تیز و معمولاً قاشقی شکل هستند تا نواحی حفره آلوده را تمیز کنند. انتخاب نوع کورت به وضعیت حفره دندان و محل حفره بستگی دارد. کورت ها کاربردهای مختلفی دارند، از جمله برداشتن بقایای ناخواسته، بافت یا کیست ها از حفره دندان، از بین بردن جرم زیر لثه در طی عمل های جراحی پریودنتال و انتقال پیوند استخوان.

1. کورت میلر: برای برداشتن کیست و حذف سایر بقایای حفره دندان طراحی شده است.

2. کورت جراحی پریودنتال هوکستر: در طی جراحی های پریودنتال برای برداشتن جرم زیر لثه استفاده می شود.

3. کورت استخوان لوکاس: مانند کورت میلر که برای برداشتن کیست ها، باقی مانده ها یا سایر مواد از سوکت استفاده می شود.

4. کورت سینوس: در حین انجام عمل لیفت سینوس، غشای Schneiderian را بلند و بالا می برد.

5. کورت دبریدمان: پس از درمان پریودنتال، برای حذف رسوبات باقیمانده استفاده می شود.

تمام این ابزارها در کنار هم این امکان را برای یک متخصص دندانپزشکی فراهم می آورند تا دندانپزشک بتواند به سرعت و به شکل ایمن عمل کشیدن دندان را با کمترین اختلال برای بیمار انجام دهد.